Τάκης Βαρβιτσιώτης — Δέκα ποιήματα της οργής και του χρέους

Μικραίνουν οι άνθρωποι
Χάνουν το πρόσωπό τους
............
Ίσως είναι κι αυτός ένας τρόπος
Να θυμηθούνε πάλι την ομορφιά
Να ξαναφτιάξουν έναν κόσμο καλύτερο
Από την αρχή

Στον Γιάννη Ρίτσο

5
Ύστερα από τόσα εκατομμύρια πτώματα
Από τόσες ανοιχτές πληγές
Πριν από την έκλυση της φοβερής αστραπής
Η μαυρίλα καταπίνει τον ήλιο
Τα μάτια συστέλλονται
Μικραίνουν οι άνθρωποι
Χάνουν το πρόσωπό τους
Φορούν για παράσημα τη ντροπή
Και την καταφρόνια
Ίσως είναι κι αυτός ένας τρόπος
Να θυμηθούνε πάλι την ομορφιά
Να ξαναφτιάξουν έναν κόσμο καλύτερο
Από την αρχή

Από τη συλλογή «Δέκα ποιήματα της οργής και του χρέους»,1986

Adeste Fideles / Oh Come All Ye Faithful /Ελάτε πιστοί

Adeste Fideles laeti triumphantes,
Venite, venite in Bethlehem.
Natum videte, Regem Angelorum;

Refrain

Venite adoremus,
venite adoremus,
venite adoremus
Dominum!

Deum de Deo, lumen de lumine,
gestant puellae viscera.
Deum verum, genitum non factum; 

(refrain)

Cantet nunc io chorus Angelorum
cantet nunc aula caelestium:
Gloria in excelsis Deo!

Ergo qui natus, die hodierna,
Jesu, tibi sit gloria.

Patris aeterni Verbum caro factum;

En grege relicto, Humiles ad cunas,
vocati pastores approperant.
Et nos ovanti gradu festinemus;

Aeterni Parentis splendorem aeternum,
velatum sub carne videbimus.
Deum infantem, pannis involutum;

Pro nobis egenum et foeno cubantem,
piis foveamus amplexibus.
Sic nos anamtem quis non redamaret?

Stella duce, Magi, Christum adorantes,
aurum, thus, et myrrham dant munera.
Jesu infanti corda praebeamus;

"Oh Come All Ye Faithful" 

1. O come, all ye faithful, joyful and triumphant!
O come ye, o come ye, to Bethlehem.
Come and behold Him, born the King of angels;

Refrain

O come, let us adore Him,
O come, let us adore Him,
O come, let us adore Him,
Christ the Lord!

2. God of God, Light of Light,
Lo! He abhors not the Virgin’s womb.
Very God, begotten not created; (refrain)

3. Sing, choirs of angels, sing in exultation!
Sing, all ye citizens of heaven above:
Glory to God, glory in the highest!

4. Yea, Lord, we greet Thee, born this happy morning,
Jesu, to Thee be glory given.
Word of the Father, now in flesh appearing;

5. See how the shepherds, summoned to His cradle,
leaving their flocks, draw nigh to gaze.
We too will thither bend our hearts’ oblations;

6. There shall we see Him, His eternal Father’s
everlasting brightness now veiled under flesh.
God shall we find there, a Babe in infant clothing;

7. Child, for us sinners, poor and in the manger,
we would embrace Thee, with love and awe.
Who would not love Thee, loving us so dearly?

8. Lo! Star-led chieftains, Magi, Christ adoring,
offer Him frankincense, gold, and myrrh.
We to the Christ-child, bring our hearts oblations;

Νίκος Καρούζος — Σχέδιο για το μέλλον του ουρανού

Ουρανέ ολόκληρε ανοίγει το άνθος
της φωνής μου ψηλά
έφυγαν όλα τα πουλιά, μου τον χειμώνα
δεν προσμένω σ’ αυτούς τους τόπους ελευθερώνω
αγγίζοντας έρημος το γερασμένο τοίχο της βροχής
κι όπως έρχεται απ’ την αύριο
με το φάσμα του τρόμου διασταυρώνομαι πάλι.

Λεν είναι, πια η Άνοιξη
δεν είναι καλοκαίρι μα εγώ
ας ανοίξω το βήμα κ’ εδώ λησμονημένος
να δείξω την αιωνιότητα.

Έχω άλλωστε τα φτερά ταξιδεύω
πάνω απ’ τα γλυκύτερα
βάσανα του καλοκαιριού την ομορφιά του έαρος.

Ακούω τους ήχους των τύμπανων σου Μελλοντικέ
όμως λυτρώσου από μας
πίσω δεν πάει ο καιρός μονάχα σέβεται
το κορμί με τ’ άνθη του
ιδού λοιπόν γιατί το συντρίβει.

Λησμόνησε μας.

Ακούω τη χαρά σου πολιτεία του Θεού υπάρχεις
αλήθεια και δρόμος αργυρόχρωμα
κλαδιά κάτω απ’ τη σελήνη
η μυρωμένη η πορτοκαλιά το ρόδι
ευτυχισμένο λάλημα του πετεινού.

Όταν λαλεί ο πετεινός πώς σχίζει την καρδιά μου
τι ερημιά διαλαλεί στο σάπιο μεσημέρι.

Από χειμώνα σε αισθάνομαι πολιτεία του έρωτα
ο ήλιος ανατέλλει και τους πεθαμένους ίσκιους
ένα φως πανάρχαιο σάβανο τυλίγει δένοντας
σε λάμψεις τη μουσική μου.

Μεγάλη η νύχτα κ’ η ποίηση
τόσο χαμηλή για τους αναγκασμένους.

Χιλιάδες πόλεμοι συμβαίνουν στο κορμί μου.
Πού είναι τα χρόνια των υακίνθων…

Ο ήλιος σου μάτωνε τα γόνατα κ’ οι άνθρωποι
φαίνονταν ευεξήγητοι
σαν τα φυτά τη βροχή τον ουρανό!

Και τώρα να η μοίρα σου
στην πόλη μέσα τη φρικτή
μ’ ενάντιο σπίτι εναντίον άνεμο.

Έρημος τώρα ο βράχος της αγάπης —
μη με λησμονήσεις
πάνω του στα βραδινά πετρώματα
με το φεγγάρι καθαρό πουκάμισο.

Μη με λησμονήσεις βαθύτατε αέρα.
Τη νύχτ’ αναστενάζουμε.

Γλυκύτατη σελήνη φωτίζει τα πεύκα μου
έχει περάσει πια το μεσονύχτι
κ’ εγώ στρέφομαι στην πικρή κλίνη
είμ’ ένας έρημος με δάφνες ένας μοναχικός
που χάθηκε στους κρυστάλλινους μακρινούς ήχους.

Της καρδιάς μου τα πικρά και μαύρα φύλλα
πνοή που να ‘βγει απ’ τον ευλογημένο εντός μου
δεν τα κίνησε. Τώρα σε δίνες
έχω χαθεί κάποτε υπήρξα.
ο άγγελος των ορατών όπως αγάπησε βαθιά.

Σε ακούω Εκτυφλωτικέ —
πώς έρχεται η φωνή σου απ’ τον ύπαιθρο
ήχοι μου ταπεινοί πλαγιαύλων
υπάρχω κι ακούω το ελεγείο.

Εγώ τότε τραγουδούσα:
Έρωτα με κατοίκησες πολύ
φύγε απ αυτό το σπίτι.

Δεν έχει ούτ’ ένα παράθυρο να βγει.
στα δέντρα η ερημιά μου
σκόνες μονάχα και σύνεργα της ψυχής.

Οι άγιες εικόνες δεν υπάρχουν
έρωτα μη σημαίνεις-πια.

Πρέπει ν’ αρχίσω απ’ τη λησμονιά.

Μη δείχνεις — είμαι ο ανώφελος το ξέρω
σώμα για θάνατο και θάνατο
που ελπίζει σ’ ένα φύλλο δέντρου.

Η φωνή μου λυγίζει.

Αλλά δεν παραδίδομαι αντίκρυ
σ’ αυτή τη δύση τρομαγμένος
εγώ με όλο το αίμα μου
έτσι όπως πόνεσα στους δρόμους ατελείωτα
με τόσο σπαραγμό στα σύνορα μου.

Ο ουρανός είναι στον βαθυκύανο χειμώνα.

Το φως φωνάζει με τον κεραυνό.

Να με σώσουν τα όνειρα ή να με συντρίψουν
— ένα τ’ ονομάζω.

Αριστοτέλης Βαλαωρίτης — Ο Καλογιάννος*

Ιωάννῃ Βαλαωρίτῃ

τω γλυκυτάτω μου υιώ

Μη με ρωτάς πούθ’ έρχομαι, μη με ρωτάς πού τρέχω·

                  πατρίδα εγώ δεν έχω

παρά του βάτου τ’ άγριο, τ’ αγκαθερό κλαρί· 

με δέρνει τ’ ανεμόβροχο, είμαι φτωχό πουλί. 

Ο λόγγος το παλάτι μου, και βιο μου είν’ η χαρά· 

πετώ, κορνιάζω ξέγνοιαστος οσό ’χω τα φτερά.

Λίγη δροσούλα τ’ ουρανού τ’ ακούραστο λαρύγγι

μου το ξεφρύγει, όταν διψώ, και ζω μ’ ένα μυρμήγκι. 

Ξυπνώ το γλυκοχάραμα· του ήλιου την αχτίδα

φορώ μαλαμοκέντητη βασιλική χλαμύδα

κι αρχίζω το τραγούδι μου. Στα σύγνεφ’ ανεμίζει

περήφανος σταυραϊτός, τον κόσμο φοβερίζει, 

κι εγώ τον βλέπω και γελώ… Δεν του φθονώ την τύχη, 

ούτε με σκιάζει τ’ άσπλαχνο, το φοβερό του νύχι, 

γιατί δεν καταδέχεται μ’ εμένα να χορτάσει

θεριό που προς τη δόξα του βρίσκει στενήν την πλάση. 

Το κράζουν αυτοκράτορα… του φόρεσαν κορόνα, 

μας το ’πλασαν δικέφαλο… του γράφουν την εικόνα… 

Στη μια τη φούχτα να κρατεί χρυσή τού δίνουν σφαίρα, 

στην άλλη του γυμνό σπαθί… κι επήρε ο νους του αγέρα!

Το πρώτο του φθινόπωρου που φαίνεται λουλούδι

είν’ η ξανθή μου η κυκλαμιά. Εγώ με το τραγούδι

την ανακράζω από ψηλά κι εκείνη στη φωνή μου

γοργά προβαίνει ολόχαρη. Πιστόν προξενητή μου

το πρωτοβρόχι δέχεται στο φτωχικό κρεβάτι

και δείχνεται στο φίλο της εντροπαλή, δροσάτη… 

Δεν σε ζηλεύω σταυραϊτέ! Του πριναριού μου η μάζα

αξίζει την κορόνα σου και τα χρυσά τσαπράζα. 

Δεν ανεβαίνω σαν εσέ και σαν εσέ δεν πέφτω

στην αρπαγή, στο σκοτωμό, κι άλλο ποτέ δεν κλέφτω

παρά με το τραγούδι μου καμιά καρδιά καμένη. 

Εσέ σε βάφουν αίματα, εμέ η δροσιά με πλένει. 

Ζω με τα φύλλα τα χλωρά, με τ’ άνθη θα πεθάνω, 

κι αφήνω χωρίς κλάματα τον κόσμο αυτόν τον πλάνο.
✳
Μια μόνη αγιάτρευτη πληγή έχω βαθιά κρυμμένη

στην άκακή μου την καρδιά, και κάποτε πικραίνει, 

                διαβάτη, αυτή μου τη χαρά… 

               Είχ’ αγαπήσει μια φορά

στο πρώτο το ταξίδι μου μια καλογιαννοπούλα, 

γκόλφι του λόγγου ατίμητο, και σαν εμέ φτωχούλα. 

Σ’ ένα κλαρί παράμερο, μακρά από κάθε μάτι, 

εγώ κι εκείνη εστήσαμε το νυφικό κρεβάτι, 

και με τραγούδια αδιάκοπα και με τον έρωτά μας

κρυφά κρυφά αναθρέψαμε, διαβάτη, τα παιδιά μας. 

Μια νύχτα που την έσφιγγα γλυκά με τα φτερά μου

κι ένιωθα μου λαχτάριζε στη φλογερή αγκαλιά μου, 

ακούω που τρέμει το κλαρί και βλέπω έναν αστρίτη

που κοίταζε να καταπιεί το φτωχικό μας σπίτι. 

Τα μάτια που μου κάρφωσε στην όψη το θερίο, 

η γλώσσα του η διχαλωτή, το χνότο του το κρύο, 

διαβάτη, με μαρμάρωσαν… εσβήστηκα… δεν είδα

τη φοβερή μας τη σφαγή… Στην πρώτην την αχτίδα

του ήλιου, που μ’ επύρωσε, ξυπνώ στη γη ριμένο… 

Μου λείπαν όλα τα παιδιά… βαρύ, κουλουριασμένο 

το σερπετό εκοιμότουνε μες στη φωλιά χορτάτο

κι η μάνα ετοιμοθάνατη, που σπάραζε στο βάτο, 

είχε τη σάρκα ολάνοιχτη… Ορμώ, την αγκαλιάζω· 

του κάκου σκούζω, δέρνομαι, του κάκου τηνε κράζω… 

Κι εκεί που της εμάλαζα τα ξεσχισμένα στήθη, 

διαβάτη μου, το αίμα της στην τραχηλιά μου εχύθη. 

Κι από τα τότε μὄμεινε μες στην καρδιά η πικράδα

και στο λαιμό παντοτινά γραμμένη η κοκκινάδα…

Αλλά… δε θέλω κλάματα· μακρά από μένα ο πόνος. 

Βασιλικό παλάτι μου είναι τ’ αράμνου ο κλώνος

               και βιο μου είν’ η χαρά. 

Θέλω να ζήσω ξέγνοιαστος οσό ’χω τα φτερά.

[1878]

* κοκκινολαίμης

[Επιστολή που συνοδεύει την πρώτη δημοσίευση, Εστία, Γ' 151 (Νοέμβρ. 1878), 751-752]

Δεν εντρέπομαι να ομολογήσω, φίλτατε Παύλε, ότι και ως γέρων ραψωδός παράξενος και ως απλούς θνητός έχω κι εγώ τας αδυναμίας και τας ιδιοτροπίας μου. Μεταξύ τούτων υπάρχει και η απέραντος συμπάθειά μου προς έν των κοινοτέρων και των ταπεινοτέρων φθινοπωρινών πτηνών μας, τον λάλον, τον αγαθόν Καλογιάννον.
Αγνοώ πόθεν προήλθε το όνομά του ή αν απανταχού της Ελλάδος ούτω πως ονομάζεται η εριθανής ή πυραλίς των αρχαίων, η motacilla grisea του Λινναίου, ο pettirosso των Ιταλών και ο rouge-gorge των Γάλλων. Και το μεν δημοτικόν ελληνικόν όνομα μαρτυρεί πιθανώς περί της αγαθότητος του ήθους και της φυσικής αυτού τάσεως προς την οικειότητα, το δε αρχαίον, καθώς το ιταλικόν και το γαλλικόν, πηγάζει εκ της ωραίας ερυθροειδούς κηλίδος, ήν γαυριών επιδείκνυται επί του τραχήλου.
Πολλαχού της Εσπερίας Ευρώπης τα χαριέστατα ταύτα πτηνά εμφανίζονται κατά το έαρ, αλλ’ εν Ελλάδι μόνον μετά τας πρώτας βροχάς του φθινοπώρου έρχονται και δίδουν ζωήν εις τα νεκρά μας δάση. Φθάνουν δε ταυτοχρόνως τόσον πολλά και τόσον εκθύμως, ευθύς μετά την άφιξίν των, επιδίδονται εις το προσφιλές κελάδημά των, ώστε μένει τις εκστατικός ενώπιον τοιαύτης συμφωνίας.
Ο Καλογιάννος είναι το πρωινότερον των πτηνών μας, δίδει εις τον γεωργόν το σύνθημα των εργατικών εργασιών και τον ανακουφίζει διά του άσματός του, όταν παρά τον κορμόν σκιερού δένδρου αναπαύεται εκ του πολλού κόπου. Το λάλημά του είναι μεν βραχύ, αλλά γλυκύτατον, και το επαναλαμβάνει αδιακόπως, χωρίς να ταράττεται διόλου εκ της παρουσίας των ανθρώπων, μεθ’ ών αρέσκεται να συζή, και εις τας κατοικίας των οποίων αφόβως εισέρχεται και ζητεί την τροφήν του, όταν η χιών, καλύπτουσα το έδαφος, κρύπτη τα έντομα, δι’ ών συντηρείται. Εγώ δε είδον αυτόν ενίοτε καθήμενον αταράχως επί των κεράτων των αροτήρων βοών και ψάλλοντα χωρίς να φοβήται διόλου ούτε την βουκέντραν ούτε τον σάλαγον του ζευγηλάτου.
Ο μέγας φίλος και προστάτης των μικρών και αδυνάτων πτηνών Michelet ισχυρίζεται ότι ο Καλογιάννος είναι φύσει ζηλότυπος, και διηγείται ότι εκείνος, όστις επί πολλά έτη έζη ελεύθερος εν τω γραφείω του, επετέθη μανιωδώς κατά μιας αηδόνος, ήν είχεν αποκτήσει και προς την οποίαν απένεμεν εξαιρετικάς περιποιήσεις. Πολλάκις δε τον παρηνώχλει καθήμενος επί των δακτύλων ή επί της κεφαλής, όταν κατελάμβανεν ότι ο κύριός του, βεβυθισμένος εις την μελέτην, παρημέλει τον γηραιόν φίλον του.
Και όμως τον Καλογιάννον περιφρονούν οι ποιηταί. Δεν τον καταδέχονται, είναι φτωχό πουλί, είναι χωριάτης. Δεν έχει τους ερωτικούς ρεμβασμούς της αηδόνος· εξυπνά πάρα πολύ πρωί, είναι χυδαίος, πάντοτε εύθυμος, πάντοτε καλοκαρδισμένος, δεν μελαγχολεί ποτέ, ενί λόγω, είναι λαός.
Αλλ’ εγώ τον ηγάπησα εκ νεαράς μου ηλικίας και όταν κατά την έναρξιν του φθινοπώρου συναντώμαι μετά του πρώτου Καλογιάννου και της πρώτης κυκλαμιάς (διότι το άνθος και το πτηνόν συγχρόνως εμφανίζονται), η καρδία μου σκιρτά, ως αν αίφνης έβλεπον παλαιούς φίλους επανερχομένους εκ μακράς αποδημίας.
Απέναντι των παραθύρων του εν Μαδουρή εξοχικού μου οίκου εγείρεται παμμεγέθης ελαία, ήτις είναι αληθής αγορά του λαού των Καλογιάννων. Εκεί συνέρχονται, ιδίως όταν επίκειται χειμών ή τρικυμία, και συναναστρέφονται μετ’ εμού και με ευφραίνουν διά των κελαδημάτων των. Χίλιες φορές μού διεσκέδασαν τα μαύρα νέφη της φαντασίας! Χίλιες φορές με παρηγόρησαν και μου εγλύκαναν τα κρυφά φαρμάκια της ψυχής!
Χρεωστώ εις αυτούς τόσην ευγνωμοσύνην!
Τίποτε λοιπόν παράδοξον, αν συνέλαβα την ιδέαν να πληρώσω τας φιλοφροσύνας των δι’ ολίγων στροφών, δι’ ενός ταπεινού ειδυλλίου, αφού μάλιστα δεν εμπρέπουν εις ημάς πλέον άσματα πολεμικά και διθύραμβοι.
Σος πάντοτε

Οκτώβριος 1878
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ

Μάρκος Αυγέρης — Πλήρης παρουσίαση του «Φυσάει στα σταυροδρόμια του κόσμου» του Τάσου Λειβαδίτη

Μια πλήρη παρουσίαση του «Φυσάει στα σταυροδρόμια του κόσμου»* έκανε ο Μάρκος Αυγέρης λίγο μετά την έκδοσή του, στις 13 Οκτωβρίου 1953 στην εφημερίδα «Αυγή» (Η ποίηση του Τάσου Λειβαδίτη).

Τάσος Λειβαδίτης — Φυσάει Στα Σταυροδρόμια Του Κόσμου

Το δεύτερο, το φετινό ποίημα του Τάσου Λειβαδίτη «Φυσάει στα σταυροδρόμια του κόσμου» είναι μια κραυγή ελπίδας και προσδοκίας, που ανεβαίνει μέσα από τους σημερινούς θανάτους, κραυγή νικήτρα που βγαίνει μέσα από τους σημερινούς τάφους των ηρώων και των μαρτύρων. Μέσα από την εκρηκτική ορμή του τραγουδιού και την ταραγμένη του ατμόσφαιρα ξεχωρίζει ένα θέμα: Μας παρουσιάζει μια πατριωτική γιορτή, όπου ένας λαός τραγικός βυθισμένος στη δυστυχία, παρακολουθεί την επίσημη κωμωδία των ισχυρών με τη φαμφαρόνικη ρητορεία τους. Όταν το αιμοστάλαχτο ηλιοβασίλεμα αρχίζει να πέφτει απάνω σ’ αυτούς τους μεγαλόσχημους ανθρωποφάγους, οι νεκροί των πολέμων, των καταστροφών, των σφαγμένων από τους δολοφόνους, των τουφεκισμένων από τα εκτελεστικά αποσπάσματα, σηκώνονται όλοι μαζί, προχωρούν από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα σε μία δική τους εφιαλτική παράτα, γεμίζουν τους δρόμους της γης, τους εργάτες και τους οικοδόμους του κόσμου και σα μια τεράστια πλημμύρα σαρώνουν όλη αυτή τη γιορταστική αγυρτεία και τα κυνικά της μεγάφωνα. Μια νέα ανθρωπότητα προχωρεί για να δημιουργήσει έναν καινούριο κόσμο ειρήνης και ευτυχίας.

Το τραγούδι ξεκινάει μ’ ένα σύμβολο, που έρχεται και ξανάρχεται σα μουσικό μοτίβο, «φυσάει». Φυσάει ο σεισμικός άνεμος, ο άνεμος της συμφοράς, φορτωμένος καταστροφή και πόλεμο, μα και ο άνεμος της οργής κι η υπόσχεση του μελλούμενου. Κι ακολουθούν εικόνες αθλιότητας, ασκήμιας, πείνας, εικόνες της καθημερινής ζωής των φτωχών και των στερημένων κι εικόνες από την επίδειξη του πλούτου και την αδιάντροπη πατριδοκαπηλεία των χορτασμένων αφεντάδων.

Μέσα από τα κοντράστα του τραγουδιού, το φως και το σκοτάδι, ακούγεται η βουή του κόσμου, του αγώνα από τις αντιμαχόμενες δυνάμεις, η θανάσιμη πάλη της ελευθερίας, με την αρχαία ανθρώπινη δουλεία, ακούγεται το αλαλητό της δυστυχίας των λαών και η οργή της ξεσηκωμένης δικαιοσύνης. Εικόνες αποκαλυπτικές εκφράζουν κοινωνικές καταστάσεις κι είναι φορτωμένες με πολιτικές έννοιες, συνδυασμός τους είναι γεμάτος τόλμη και φαντασία, το άσπρο και το μαύρο, η αγάπη και το μίσος, ο δραματικό σαρκασμός και η οργή κι ο λυρικός ενθουσιασμός γενικεύουν και πλαταίνουν αδιάκοπα το θέμα και τη σημασία του, κι όλα αυτά μέσα σε μια έκφραση ρεαλιστική, όπου η λαγαράδα, η πλαστικότητα, κι η αλήθεια της ζωής σφραγίζουν την κάθε λεπτομέρεια. Τίποτε δεν είναι θελημένο και προσχεδιασμένο, τίποτα ξεζητημένο και πλαστό, όλα φέρνουν τη σφραγίδα του γνήσιου, του αυθεντικού και του εμπνευσμένου και πάλλονται από αληθινό πάθος.

Τα σύμβολα του τραγουδιού, όπως αρχίζει, ο αέρας, η παγωνιά, θυμίζουν τους «Δώδεκα« του Μπλοκ. Και στα προηγούμενα ποιήματά του και πιο πολύ στο πρώτο φαίνεται η εντύπωση, που έκαμε στον ποιητή το ποίημα του Μπλοκ και τα σύμβολά του. Επίσης, πολύ γόνιμη στάθηκε για τις ιδέες του τελευταίου του έργου η επίδραση της τραγωδίας του Ιρβιν Σόου «Να θάψουμε του νεκρούς». Μα οι επιδράσεις αυτές μένουν ολότελα εξωτερικές, περιορίζονται μόνο στα σύμβολα και δε βάζουν τον ποιητή από τους δικούς του εκφραστικούς τρόπους κι από τη δική του ποιητική περιοχή. Μέσα στην περιοχή αυτή όλα είναι νέα, όλες οι εξωτερικές επιδράσεις είναι αφομοιωμένες, τα ποιήματά του είναι μια δική του σύνθεση ζωής, απροσάρμοστη και αμίμητη.

Το τελευταίο ποίημα του Τάσου Λειβαδίτη, μ’ όλο που παρουσιάζει τα ίδια με το προηγούμενο χαρακτηριστικά, μορφικά είναι πιο δεμένο, εσωτερικά πιο μεστό σ’ έννοιες και παραστατικούς συνδυασμούς, πιο πλούσιο σε εικόνες, η εκτέλεση πιο σταθερή και σχετικά με το προηγούμενο στέκεται ένα σκαλί ψηλότερα. Ο ποιητής ανεβαίνει, είναι φανερό πως βρίσκεται στην ευτυχισμένη του ώρα, στον οργασμό του, γεμάτος ψυχική ευφορία και δύναμη. Υπόσχεται πολλά και μεγάλα.

Μάρκος Αυγέρης

*Το 1953 ο Τάσος Λειβαδίτης δημοσιεύει το «Φυσάει στα σταυροδρόμια του κόσμου» για το οποίο του απονεμήθηκε το πρώτο βραβείο ποίησης στο Παγκόσμιο Φεστιβάλ Νεολαίας στη Βαρσοβία. Το βιβλίο αργότερα κατασχέθηκε, με αιτία το φιλειρηνικό του περιεχόμενο. Το 1955, ο ποιητής θα δικαστεί για το συγκεκριμένο βιβλίο και η δίκη θα αποκτήσει πανελλήνιο ενδιαφέρον. Στο εδώλιο, ο ποιητής με αξιοπρέπεια, με ανθρωπιά και συναίσθηση της πνευματικής ευθύνης διατυπώνει το σκοπό της τέχνης, πείθει το ακροατήριο και τους δικαστές και αθωώνεται.

e-prologos

Γιάννης Ρίτσος — Αύριο μπορεί να μας σκοτώσουν (Καπνισμένο τσουκάλι)

Χαμογελάμε κατά μέσα.
Αυτό το χαμόγελο,
το κρύβουμε τώρα.
Παράνομο χαμόγελο,
όπως παράνομος έγινε κι ο ήλιος,
παράνομη και η αλήθεια.

«Μπόλικη πέτρα, μπόλικη καρδιά»

Κρύβουμε το χαμόγελο,
όπως κρύβουμε στην τσέπη μας,
τη φωτογραφία της αγαπημένης μας,
όπως κρύβουμε την ιδέα της λευτεριάς,
ανάμεσα στα δυο φύλλα της καρδιάς μας.

Όλοι εδώ πέρα έχουμε έναν ουρανό
και το ίδιο χαμόγελο.
Αύριο μπορεί να μας σκοτώσουν.
Αυτό το χαμόγελο,
κι αυτόν τον ουρανό,
δεν μπορούν να μας τα πάρουν.

youtube

Ομήρου Οδύσσεια (ε 258-443) - Το ναυάγιο του Οδυσσέα

Κι η Καλυψώ, η θεά η πανέμνοστη, λινό του κουβαλούσε

για τα πανιά· κι αυτός περίτεχνα μαστόρεψε και τούτα·
ξάρτια κι απλές και σκότες έδεσε τελεύοντας, και τότε
με τα φαλάγγια στ΄ άγια κύματα την έσπρωξε να πέσει.

ITACA - Shipwreck of Ulysses

Είχαν περάσει μέρες τέσσερεις, σα βρέθη τελειωμένος·
στις πέντε η Καλυψώ τον άφηνε πια απ΄ το νησί να φύγει,
με ρούχα ευωδιαστά απ΄ το χέρι της ντυμένο και λουσμένο.
Δυο ασκιά πιο πρώτα του κουβάλησε· μαύρο κρασί είχε το ΄να,
το άλλο νερό — το μεγαλύτερο — κι ακόμα το δισάκι με τις θροφές,
και μέσα νόστιμα προσφάγια του ΄χε βάλει· τέλος αγέρα πρίμο,
απείραγο, γλυκόπνογο του στέλνει. Τότε ο Οδυσσέας ο θείος,
χαρούμενος από τον πρίμο αγέρα,
σηκώνει τα πανιά, και κάθισε, με τέχνη το τιμόνι
να κυβερνά, κι ουδέ που βάραινε τα βλέφαρα του ο γύπνος,
την Πούλια, το Βουκόλο ως κοίταζε, που αργεί να βασιλέψει,
και το Χορό τον εφταπάρθενο, που τόνε λεν κι Αμάξι,
κι αυτού γυρνάει παραμονεύοντας το Αλετροπόδι πάντα,
και μόνο αυτός λουτρό δε χαίρεται στον Ωκεανό ποτέ του·
τι η Καλυψώ, η θεά η πανέμνοστη, του το ΄χε πει,
το Αμάξι να το ΄χει, ως αρμενίζει, αδιάκοπα στο χέρι το ζερβί του.
Διάβηκαν δεκαεφτά μερόνυχτα που αρμένιζε ο Οδυσσέας·
στις δεκοχτώ τα βαθιογίσκιωτα βουνά πρόβαλαν τέλος,
απ΄ τη μεριά που εκείνος βρίσκουνταν, της χώρας των Φαιάκων,
και του φάνταζαν στο αχνογάλαζο πέλαο σα σκουτάρι.
Ωστόσο απ΄ τους Αιθίοπες διάγερνεν ο μέγας Κοσμοσείστης,
και ξάφνου απ΄ τα βουνά των Σόλυμων μακριά τον είδε ομπρός του
που αρμένιζε, κι ευτύς εφούντωσε πιο ακόμα η μάνητά του,
και το κεφάλι σειώντας μίλησε μες στην καρδιά του κι είπε:
«Ωχού μου, δες, αλλαξογνώμησαν οι αθάνατοι οι άλλοι κι είπαν,
την ώρα στους Αιθίοπες που ΄λειπα, να στρέψει πια ο Οδυσσέας!
Στη γη των Φαιάκων κιόλας ζύγωσε της συφοράς το δίχτυ τον
δαμάζει εκεί του γράφεται για πάντα να ξεφύγει.
Μα εγώ πιο πρώτα κι άλλα βάσανα να τον χορτάσω θέλω!»
Σαν είπε αυτά, μαζώνει σύγνεφα, το πέλαο συνταράζει
κρατώντας το τρικράνι κι άσκωσε τρανό μπουρίνι, κι όλους
ολούθε αμόλησε τους ανέμους, και σκέπασε με νέφη
στεριές μαζί και πέλαα, κι άπλωσε θολή απ΄ τα ουράνια νύχτα.
Μαζί νοτιάς, λεβάντες χίμιξαν κι ανήμερος πονέντης,
μαζί βοριάς αιθερογέννητος, τρανό κυλώντας κύμα·
και τότε του Οδυσσέα τα γόνατα λύθηκαν κι η καρδιά του,
και με βαρύ καημό στην πέρφανη γυρνάει και λέει ψυχή του:
«Αλί σε μένα τον τρισάμοιρο, τι θ΄ απογίνω τώρα;
Τρέμω, η θεά τα που προφήτεψε μη βγουν σωστά ως την άκρη,
που μου ΄λεγε πως πλήθος βάσανα θα σύρω στα πελάγη,
πριχού διαγείρω στην πατρίδα μου τώρα τελεύουν όλα.
Ο Δίας, για δες, με πόσα σύγνεφα τα ουράνια πλάτη ζώνει
και πως συντάραξε τη θάλασσα! Μανιάζει το μπουρίνι
κι ολούθε οι ανέμοι ξαμολήθηκαν πια γλιτωμό δεν έχω.
Μακαρισμένοι τρεις και τέσσερεις φορές οι Αργίτες, όσοι
στην Τροία χάθηκαν την απλόχωρη για τους υγιούς του Ατρέα
Να ΄ταν και μένα να με σκότωναν, να μ΄ είχε πάρει ο Χάρος
τη μέρα αρίφνητοι που μου ΄ριχναν οι Τρώες, στον Αχιλλέα,
τον σκοτωμένο γύρα ως πάλευα, με τα χαλκά κοντάρια!
Καν τάφο θα ΄χα και θα δόξαζαν οι Αργίτες τ΄ όνομά μου·
μα τώρα με τρισάθλιο θάνατο να σβήσω μου μελλόταν!».
Καθώς μιλούσε, πέφτει απάνω του χιμώντας άγριο κύμα,
γιγάντιο, κι η πλωτή τραντάχτηκε και στρουφογύρισε όλη·
κι ατός του απ΄ την πλωτή τινάχτηκε μακριά, και το τιμόνι
του ξέφυγε απ΄ τα χέρια τ΄ άρμπουρο τσακίστηκε στη μέση
απ΄ το μπουρίνι το άγριο που άσκωναν οι μπερδεμένοι ανέμοι,
κι αλάργα το πανί στη θάλασσα κι η αντένα εσφεντονίστη·
κι εκείνον στα βαθιά τον βούλιαξε νερά πολληώρα, κι ούτε
μπορούσε να ξαναβγεί απ΄ την ορμή του φοβερού κυμάτου·
τα ρούχα η Καλυψώ που του ΄δωκε πολύ μαθές βαραίναν.
Πρόβαλε τέλος έξω κι έφτυσε την άρμη από το στόμα,
που σαν ποτάμι απ΄ το κεφάλι του πικρή χυνόταν κάτω.
Μα κι έτσι την πλωτή δεν ξέχασε, κι ας είχε πια αποκάμει,
μονάχα εχύθη μες στα κύματα κι απάνω της επιάστη,
και κάθισε στη μέση, θέλοντας του Χάρου να ξεφύγει.
Κι αυτήν την έσερνε θεόρατο το κύμα πέρα δώθε.
Πώς ο βοριάς χινοπωριάτικα σαρώνει μες στον κάμπο
τ΄ αγκάθια, κι όλα κουβαριάζουνται μαζί σφιχτά· παρόμοια
κι αυτήν οι ανέμοι μες στο πέλαγο τη σέρναν δώθε κείθε·
μια στο βοριά ο νοτιάς την έριχνε, μαζί του να τη σύρει,
και μια ο λεβάντες την παράδινε να τη χτυπά ο πονέντης.
Ωστόσο η κόρη η λιγναστράγαλη του Κάδμου Ινώ τον είδε,
η Λευκοθέα, που ήταν πρωτύτερα θνητή ανθρωπολαλούσα,
μα τώρα απ΄ τους θεούς στα πέλαγα θεϊκές τιμές της λάχαν
κι όπως τον είδε που παράδερνε, τον πόνεσε η καρδιά της,
κι ως φτερωτό νεροχελίδονο ξεπρόβαλε απ΄ το κύμα,
κι έκατσε απάνω στην ξυλόδετη πλωτή και του μιλούσε:
«Ο Ποσειδώνας, κακορίζικε, γιατί σου οχτρεύτη τόσο,
ο κοσμοσείστης, και με βάσανα σε τυραννάει περίσσια;
Δε θα σου δώσει ωστόσο θάνατο, τρανή κι ας ειν᾿ η οργή του.
Μα ό,τι σου πω να κάνεις· άμυαλος δε μοιάζεις να ΄σαι αλήθεια·
γδύσου τα ρούχα αυτά, στους ανέμους παράτα την πλωτή σου
και κολυμπώντας με τα χέρια σου πολέμησε να φτάσεις
στη γη των Φαίακων, όπου σου ΄γραψεν η μοίρα να γλιτώσεις.
Να, πάρε τώρα το μαγνάδι μου, κάτω απ΄ τα στήθια ζώσ᾿ το,
κι είναι ακατάλυτο· πια θάνατο δεν έχεις να φοβάσαι.
Μα σαν αγγίξεις με το χέρι σου στεριά, το λύνεις πάλε
απ΄ το κορμί σου, και στο πέλαγο το ρίχνεις το κρασάτο
μακριά από τη στεριά, τα μάτια σου γυρνώντας απ΄ την άλλη.»
Είπε η θεά, και το μαγνάδι της ως του ΄βαλε στο χέρι,
στην κυματούσα μέσα θάλασσα βουτάει ξανά, παρόμοια
νεροχελίδονο, και χώθηκε στο μαύρο κύμα μέσα.
Τότε ο Οδυσσέας ο πολυβάσανος να συλλογιέται πήρε,
και με βαριά καρδιά στην πέρφανη γυρνάει και λέει ψυχή του:
« Ωχού, κανείς απ΄ τους αθάνατους καινούργιο δόλο τρέμω
μπας και μου πλέκει εδώ, ζητώντας μου ν΄ αφήσω την πλωτή μου.
Μα δε θ΄ ακούσω ευτύς· αγνάντεψαν τα μάτια μου τη χώρα
αλάργα ακόμα, εκεί που, ως έλεγε, θα βρω το γλιτωμό μου.
Αυτό θα κάνω, και μου εικάζεται το πιο καλό ως είναι:
όσο αρμοδένουν στα δεσίματα σφιγμένα τα μαδέρια,
εδώ θα κρατηθώ απαντέχοντας, βαριά κι ας τυραννιέμαι·
μονάχα αν την πλωτή τα κύματα χτυπώντας ξεστελιώσουν,
θα πέσω στο νερό· καλύτερο να σοφιστώ δεν έχω.»
Αυτά ως ανάδευε στα φρένα του βαθιά και στην καρδιά του,
ο Ποσειδώνας κύμα εσήκωσε γιγάντιο, ο κοσμοσείστης,
φριχτό, αγριεμένο, αψηλοθόλωτο, κι απάνω του το ρίχνει.
Πώς δυνατός αγέρας τ΄ άχερα της θημωνιάς τινάζει,
ξερά όπως είναι, διασκορπώντας τα μιαν άκρη ως άλλη ολούθε,
παρόμοια τα μακριά της σκόρπισε μαδέρια κι ο Οδυσσέας
ένα μαδέρι καβαλίκεψε, λες κι άλογο λαλούσε.
Βγάζει από πάνω του της έμνοστης της Καλυψώς τα ρούχα,
και κάτω από τα στήθια του άπλωσε το θείο κεφαλοπάνι,
κι ανοίγοντας τα χέρια, μπρούμυτα στο κύμα μέσα ερίχτη,
να κολυμπήσει. Κι ως τον κοίταξεν ο μέγας Κοσμοσείστης,
την κεφαλή του σειώντας μίλησε μες στην καρδιά του κι είπε:
«Έτσι, τραβώντας πάθη αρίφνητα, μες στα πελάγη δέρνου,
η ώρα ως να ΄ρθει, που θεογέννητους ανθρώπους πια θα σμίξεις.
Μα κι έτσι λέω για τα τυράννια σου παράπονο δε θα ΄χεις.»
Είπε, και τ΄ άτια τα ωριοχήτικα χτυπάει με το μαστίγι,
και στις Αιγές, στο πολυξάκουστο παλάτι του διαγέρνει.
Ωστόσο κι η Αθηνά στοχάζουνταν άλλες δουλειές να κάνει·
τις στράτες των ανέμων έδεσε των άλλων, και να κόψουν
του γιου του Κρόνου η κόρη πρόσταξε και να πλαγιάσουν όλοι·
και το βοριά τρανό ξεσήκωσε, κι ομπρός το κύμα στρώνει,
ως που τους Φαίακες τους περίλαμπρους να σμίξει κουπολάτες
ο θείος Οδυσσέας, ξεφεύγοντας της μοίρας και του Χάρου.
Δυο νύχτες και δυο μέρες δέρνουνταν στο φουσκωμένο κύμα,
και το χαμό η καρδιά του αντίκριζε κάθε στιγμή μπροστά του·
μα η τρίτη ως ήρθε κι η ωριοπλέξουδη πια είχεν Αυγή προβάλει,
πήρε ο βοριάς και καταλάγιασε, και χύθηκε γαλήνη
απάνεμη· κι εκείνος ξέκρινε με κοφτερό το μάτι,
κύμα τρανό καθώς τον σήκωσε, στεριά πιο μπρος του λίγο.
Πόση χαρά τα τέκνα νιώθουνε τον κύρη τους θωρώντας,
που σε βαριάν αρρώστια κείτεται και λιώνει χρόνια τώρα
μέσα στους πόνους, τι τον χτύπησε κάποιος θεός που οργίστη,
και τέλος οι θεοί τον γλίτωσαν, κι είναι τρανή η χαρά τους —
παρόμοια κι ο Οδυσσέας εχάρηκε, τη γη, τα δάση ως είδε·
κι έπλεκε γρήγορα, τα πόδια του πια χώμα να πατήσουν.
Μα σύντας τόσο κοντοζύγωσεν, όσο η φωνή γρικιέται,
το βρούχος άκουσε της θάλασσας βαρύ στα βράχια απάνω·
τρανό το κύμα εβόγγα πέφτοντας στις ξέρες και πηδούσε
ψηλά ξεσπάζοντας, και κρύβουνταν τα πάντα σε αλισάχνη:
Δεν είχε εκεί λιμάνια γι΄ άρμενα κι ουδ᾿ είχε αραξοβόλια,
ήταν μονάχα κάβοι απόγκρεμοι, με ξέρες και με βράχια.
Και τότε και καρδιά και γόνατα λυθήκαν του Οδυσσέα,
κι αυτά βαρυγκομώντας μίλησε στην πέρφανη ψυχή του:
«Αλί μου, τώρα ο Δίας που μου ΄δωκε στεριά να ιδώ μπροστά μου,
ανέλπιστα, και τόσο πέλαγο περνώντας έχω σκίσει,
δε βλέπω τρόπο από τη θάλασσα να βγω την αφρισμένη·
τι απόξω στέκουν αγκυλόβραχοι, και γύρα τους το κύμα
μουγκρίζει βογκώντας, κι υψώνεται κοφτός του βράχου ο τοίχος,
κι είναι βαθιά από κάτω η θάλασσα· στα δυο μου πόδια τόπος
4ν΄ ανέβω να σταθώ δε βρίσκεται, να λείψω απ΄ τα τυράννια.
Μήπως, ως βγαίνω, κύμα αρπώντας με τρανό με ρίξει απάνω
στους στέριους βράχους, κι όλη η φόρα μου χαμένη πάει, φοβούμαι.
Αν πάλε πάω πιο πέρα, πλέκοντας γιαλό γιαλό, μην έβρω
κάπου γυρόγιαλα απαλόστρωτα και σίγουρα λιμάνια,
η ανεμοζάλη τρέμω αρπώντας με μπας και ξανά με ρίξει
στο ψαροθρόφο πίσω πέλαγο, στα βογγητά μου μέσα·
για και θεός τρανό θεριόψαρο να μου χιμίξει βγάλει;
απ΄ τους βυθούς, απ΄ όσα αρίφνητα θρέφει η τρανή Αμφιτρίτη.
Το ξέρω, ο Κοσμοσείστης μάνητα πόση κρατάει για μένα!»
Κι ως τούτα ανάδευε στα φρένα του βαθιά και στην καρδιά του,
κύμα θεόρατο τον πέταξε στου ακρόγιαλου τα βράχια·
τα κόκαλα του τότε θα ΄σπαζε, τις σάρκες θα ξεσκούσε,
αν η Αθηνά, η θεά η γλαυκόματη, δε φώτιζε το νου του·
χιμώντας σ΄ ένα βράχο επιάστηκε και με τα δυο του χέρια,
κι εκεί κρατήθηκε στενάζοντας, ως να διαβεί το κύμα.
Έτσι το γλίτωσε· ξανάστροφα γυρνώντας όμως τούτο,
τον χτύπησε και τον σφεντόνισε μακριά στο κύμα μέσα.
Πώς όντας μέσ᾿ απ΄ το θαλάμι του ξεσέρνουν το χταπόδι,
κι έχουν κολλήσει στις βεντούζες του λιθάριαν απάνω πλήθος —
παρόμοια απ΄ τ΄ αντρειωμένα χέρια του στο βράχο απάνω οι σάρκες.
απόμειναν, κι αυτόν τον σκέπασε το τρισμεγάλο κύμα.
Τότε ο Οδυσσέας, κι ας του ΄ταν άγραφο, θα χάνουνταν ο δόλιος,
αν φώτιση η Αθηνά η γλαυκόματη δεν του ΄δινε και πάλι·
καθώς επρόβαλε απ΄ τα κύματα, που στη στεριά ξεσπούσαν,
γιαλό γιαλό να πλέκει αρχίνησε, κοιτάζοντας μην έβρει
κάπου γυρόγιαλα απαλόστρωτα και σίγουρα λιμάνια.
Κι ως κολυμπώντας τέλος έφτασε σε ομορφορεματάρη
το στόμα ποταμού, του εικάστηκε πολύ καλός ο τόπος·
τι ήταν γυμνός από ξερόβραχα κι απάγγειαζε ένα γύρο.

Καζαντζάκης-Κακριδής

Jean-Auguste-Dominique Ingres, Ulysses, 1827

Ομήρου Οδύσσεια (ε 258-443)

τόφρα δὲ φάρε' ἔνεικε Καλυψώ, δῖα θεάων,
ἱστία ποιήσασθαι· ὁ δ' εὖ τεχνήσατο καὶ τά.
ἐν δ' ὑπέρας τε κάλους τε πόδας τ' ἐνέδησεν ἐν αὐτῇ,
μοχλοῖσιν δ' ἄρα τήν γε κατείρυσεν εἰς ἅλα δῖαν.
τέτρατον ἦμαρ ἔην, καὶ τῷ τετέλεστο ἅπαντα·
τῷ δ' ἄρα πέμπτῳ πέμπ' ἀπὸ νήσου δῖα Καλυψώ,
εἵματά τ' ἀμφιέσασα θυώδεα καὶ λούσασα.
ἐν δέ οἱ ἀσκὸν ἔθηκε θεὰ μέλανος οἴνοιο
τὸν ἕτερον, ἕτερον δ' ὕδατος μέγαν, ἐν δὲ καὶ ᾖα
κωρύκῳ, ἐν δέ οἱ ὄψα τίθει μενοεικέα πολλά·
οὖρον δὲ προέηκεν ἀπήμονά τε λιαρόν τε.
γηθόσυνος δ' οὔρῳ πέτασ' ἱστία δῖος Ὀδυσσεύς.
αὐτὰρ ὁ πηδαλίῳ ἰθύνετο τεχνηέντως
ἥμενος· οὐδέ οἱ ὕπνος ἐπὶ βλεφάροισιν ἔπιπτε
Πληϊάδας τ' ἐσορῶντι καὶ ὀψὲ δύοντα Βοώτην
Ἄρκτον θ', ἣν καὶ ἄμαξαν ἐπίκλησιν καλέουσιν,
ἥ τ' αὐτοῦ στρέφεται καί τ' Ὠρίωνα δοκεύει,
οἴη δ' ἄμμορός ἐστι λοετρῶν Ὠκεανοῖο·
τὴν γὰρ δή μιν ἄνωγε Καλυψώ, δῖα θεάων,
ποντοπορευέμεναι ἐπ' ἀριστερὰ χειρὸς ἔχοντα.
ἑπτὰ δὲ καὶ δέκα μὲν πλέεν ἤματα ποντοπορεύων,
ὀκτωκαιδεκάτῃ δ' ἐφάνη ὄρεα σκιόεντα
γαίης Φαιήκων, ὅθι τ' ἄγχιστον πέλεν αὐτῷ·
εἴσατο δ' ὡς ὅτε ῥινὸν ἐν ἠεροειδέϊ πόντῳ.
τὸν δ' ἐξ Αἰθιόπων ἀνιὼν κρείων ἐνοσίχθων
τηλόθεν ἐκ Σολύμων ὀρέων ἴδεν· εἴσατο γάρ οἱ
πόντον ἐπιπλείων. ὁ δ' ἐχώσατο κηρόθι μᾶλλον,
κινήσας δὲ κάρη προτὶ ὃν μυθήσατο θυμόν·
«ὢ πόποι, ἦ μάλα δὴ μετεβούλευσαν θεοὶ ἄλλως
ἀμφ' Ὀδυσῆϊ ἐμεῖο μετ' Αἰθιόπεσσιν ἐόντος·
καὶ δὴ Φαιήκων γαίης σχεδόν, ἔνθα οἱ αἶσα
ἐκφυγέειν μέγα πεῖραρ ὀϊζύος, ἥ μιν ἱκάνει.
ἀλλ' ἔτι μέν μίν φημι ἅδην ἐλάαν κακότητος.»
ὣς εἰπὼν σύναγεν νεφέλας, ἐτάραξε δὲ πόντον
χερσὶ τρίαιναν ἑλών· πάσας δ' ὀρόθυνεν ἀέλλας
παντοίων ἀνέμων, σὺν δὲ νεφέεσσι κάλυψε
γαῖαν ὁμοῦ καὶ πόντον· ὀρώρει δ' οὐρανόθεν νύξ.
σὺν δ' εὖρός τε νότος τ' ἔπεσον ζέφυρός τε δυσαὴς
καὶ βορέης αἰθρηγενέτης, μέγα κῦμα κυλίνδων.
καὶ τότ' Ὀδυσσῆος λύτο γούνατα καὶ φίλον ἦτορ,
ὀχθήσας δ' ἄρα εἶπε πρὸς ὃν μεγαλήτορα θυμόν·
«ὤ μοι ἐγὼ δειλός, τί νύ μοι μήκιστα γένηται;
δείδω μὴ δὴ πάντα θεὰ νημερτέα εἶπεν,
ἥ μ' ἔφατ' ἐν πόντῳ, πρὶν πατρίδα γαῖαν ἱκέσθαι,
ἄλγε' ἀναπλήσειν· τὰ δὲ δὴ νῦν πάντα τελεῖται.
οἵοισιν νεφέεσσι περιστέφει οὐρανὸν εὐρὺν
Ζεύς, ἐτάραξε δὲ πόντον, ἐπισπέρχουσι δ' ἄελλαι
παντοίων ἀνέμων· νῦν μοι σῶς αἰπὺς ὄλεθρος.
τρὶς μάκαρες Δαναοὶ καὶ τετράκις, οἳ τότ' ὄλοντο
Τροίῃ ἐν εὐρείῃ, χάριν Ἀτρεΐδῃσι φέροντες.
ὡς δὴ ἐγώ γ' ὄφελον θανέειν καὶ πότμον ἐπισπεῖν
ἤματι τῷ ὅτε μοι πλεῖστοι χαλκήρεα δοῦρα
Τρῶες ἐπέῤῥιψαν περὶ Πηλεΐωνι θανόντι.
τῶ κ' ἔλαχον κτερέων, καί μευ κλέος ἦγον Ἀχαιοί·
νῦν δέ με λευγαλέῳ θανάτῳ εἵμαρτο ἁλῶναι.»
ὣς ἄρα μιν εἰπόντ' ἔλασεν μέγα κῦμα κατ' ἄκρης,
δεινὸν ἐπεσσύμενον, περὶ δὲ σχεδίην ἐλέλιξε.
τῆλε δ' ἀπὸ σχεδίης αὐτὸς πέσε, πηδάλιον δὲ
ἐκ χειρῶν προέηκε· μέσον δέ οἱ ἱστὸν ἔαξε
δεινὴ μισγομένων ἀνέμων ἐλθοῦσα θύελλα·
τηλοῦ δὲ σπεῖρον καὶ ἐπίκριον ἔμπεσε πόντῳ.
τὸν δ' ἄρ' ὑπόβρυχα θῆκε πολὺν χρόνον, οὐδὲ δυνάσθη
αἶψα μάλ' ἀνσχεθέειν μεγάλου ὑπὸ κύματος ὁρμῆς·
εἵματα γάρ ἑ βάρυνε, τά οἱ πόρε δῖα Καλυψώ.
ὀψὲ δὲ δή ῥ' ἀνέδυ, στόματος δ' ἐξέπτυσεν ἅλμην
πικρήν, ἥ οἱ πολλὴ ἀπὸ κρατὸς κελάρυζεν.
ἀλλ' οὐδ' ὧς σχεδίης ἐπελήθετο, τειρόμενός περ,
ἀλλὰ μεθορμηθεὶς ἐνὶ κύμασιν ἐλλάβετ' αὐτῆς,
ἐν μέσσῃ δὲ καθῖζε τέλος θανάτου ἀλεείνων.
τὴν δ' ἐφόρει μέγα κῦμα κατὰ ῥόον ἔνθα καὶ ἔνθα.
ὡς δ' ὅτ' ὀπωρινὸς βορέης φορέῃσιν ἀκάνθας
ἂμ πεδίον, πυκιναὶ δὲ πρὸς ἀλλήλῃσιν ἔχονται.
ὣς τὴν ἂμ πέλαγος ἄνεμοι φέρον ἔνθα καὶ ἔνθα·
ἄλλοτε μέν τε νότος βορέῃ προβάλεσκε φέρεσθαι,
ἄλλοτε δ' αὖτ' εὖρος ζεφύρῳ εἴξασκε διώκειν.
τὸν δὲ ἴδεν Κάδμου θυγάτηρ, καλλίσφυρος Ἰνώ,
Λευκοθέη, ἣ πρὶν μὲν ἔην βροτὸς αὐδήεσσα,
νῦν δ' ἁλὸς ἐν πελάγεσσι θεῶν ἐξέμμορε τιμῆς.
ἥ ῥ' Ὀδυσῆ' ἐλέησεν ἀλώμενον, ἄλγε' ἔχοντα·
αἰθυίῃ δ' εἰκυῖα ποτῇ ἀνεδύσετο λίμνης,
ἷζε δ' ἐπὶ σχεδίης καί μιν πρὸς μῦθον ἔειπε·
«κάμμορε, τίπτε τοι ὧδε Ποσειδάων ἐνοσίχθων
ὠδύσατ' ἐκπάγλως, ὅτι τοι κακὰ πολλὰ φυτεύει;
οὐ μὲν δή σε καταφθείσει, μάλα περ μενεαίνων.
ἀλλὰ μάλ' ὧδ' ἕρξαι, δοκέεις δέ μοι οὐκ ἀπινύσσειν·
εἵματα ταῦτ' ἀποδὺς σχεδίην ἀνέμοισι φέρεσθαι
κάλλιπ', ἀτὰρ χείρεσσι νέων ἐπιμαίεο νόστου
γαίης Φαιήκων, ὅθι τοι μοῖρ' ἐστὶν ἀλύξαι.
τῆ δέ, τόδε κρήδεμνον ὑπὸ στέρνοιο τανύσσαι
ἄμβροτον· οὐδέ τί τοι παθέειν δέος οὐδ' ἀπολέσθαι.
αὐτὰρ ἐπὴν χείρεσσιν ἐφάψεαι ἠπείροιο,
ἂψ ἀπολυσάμενος βαλέειν εἰς οἴνοπα πόντον
πολλὸν ἀπ' ἠπείρου, αὐτὸς δ' ἀπονόσφι τραπέσθαι.»
ὣς ἄρα φωνήσασα θεὰ κρήδεμνον ἔδωκεν,
αὐτὴ δ' ἂψ ἐς πόντον ἐδύσετο κυμαίνοντα
αἰθυίῃ εἰκυῖα· μέλαν δέ ἑ κῦμ' ἐκάλυψεν.
αὐτὰρ ὁ μερμήριξε πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς,
ὀχθήσας δ' ἄρα εἶπε πρὸς ὃν μεγαλήτορα θυμόν·
«ὤ μοι ἐγώ, μή τίς μοι ὑφαίνῃσιν δόλον αὖτε
ἀθανάτων, ὅ τέ με σχεδίης ἀποβῆναι ἀνώγει.
ἀλλὰ μάλ' οὔ πω πείσομ', ἐπεὶ ἑκὰς ὀφθαλμοῖσι
γαῖαν ἐγὼν ἰδόμην, ὅθι μοι φάτο φύξιμον εἶναι.
ἀλλὰ μάλ' ὧδ' ἕρξω, δοκέει δέ μοι εἶναι ἄριστον·
ὄφρ' ἂν μέν κεν δούρατ' ἐν ἁρμονίῃσιν ἀρήρῃ,
τόφρ' αὐτοῦ μενέω καὶ τλήσομαι ἄλγεα πάσχων·
αὐτὰρ ἐπὴν δή μοι σχεδίην διὰ κῦμα τινάξῃ,
νήξομ', ἐπεὶ οὐ μέν τι πάρα προνοῆσαι ἄμεινον.»
εἷος ὁ ταῦθ' ὥρμαινε κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμόν,
ὦρσε δ' ἐπὶ μέγα κῦμα Ποσειδάων ἐνοσίχθων,
δεινόν τ' ἀργαλέον τε, κατηρεφές, ἤλασε δ' αὐτόν.
ὡς δ' ἄνεμος ζαὴς ᾔων θημῶνα τινάξῃ
καρφαλέων, τὰ μὲν ἄρ τε διεσκέδασ' ἄλλυδις ἄλλῃ,
ὣς τῆς δούρατα μακρὰ διεσκέδασ'. αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς
ἀμφ' ἑνὶ δούρατι βαῖνε, κέληθ' ὡς ἵππον ἐλαύνων,
εἵματα δ' ἐξαπέδυνε, τά οἱ πόρε δῖα Καλυψώ.
αὐτίκα δὲ κρήδεμνον ὑπὸ στέρνοιο τάνυσσεν,
αὐτὸς δὲ πρηνὴς ἁλὶ κάππεσε, χεῖρε πετάσσας,
νηχέμεναι μεμαώς. ἴδε δὲ κρείων ἐνοσίχθων,
κινήσας δὲ κάρη προτὶ ὃν μυθήσατο θυμόν·
«οὕτω νῦν κακὰ πολλὰ παθὼν ἀλόω κατὰ πόντον,
εἰς ὅ κεν ἀνθρώποισι διοτρεφέεσσι μιγήῃς.
ἀλλ' οὐδ' ὧς σε ἔολπα ὀνόσσεσθαι κακότητος.»
ὣς ἄρα φωνήσας ἵμασεν καλλίτριχας ἵππους,
ἵκετο δ' εἰς Αἰγάς, ὅθι οἱ κλυτὰ δώματ' ἔασιν.
αὐτὰρ Ἀθηναίη, κούρη Διός, ἄλλ' ἐνόησεν·
ἦ τοι τῶν ἄλλων ἀνέμων κατέδησε κελεύθους,
παύσασθαι δ' ἐκέλευσε καὶ εὐνηθῆναι ἅπαντας·
ὦρσε δ' ἐπὶ κραιπνὸν βορέην, πρὸ δὲ κύματ' ἔαξεν,
εἷος ὃ Φαιήκεσσι φιληρέτμοισι μιγείη
διογενὴς Ὀδυσεύς, θάνατον καὶ κῆρας ἀλύξας.
ἔνθα δύω νύκτας δύο τ' ἤματα κύματι πηγῷ
πλάζετο, πολλὰ δέ οἱ κραδίη προτιόσσετ' ὄλεθρον.
ἀλλ' ὅτε δὴ τρίτον ἦμαρ ἐϋπλόκαμος τέλεσ' Ἠώς,
καὶ τότ' ἔπειτ' ἄνεμος μὲν ἐπαύσατο ἠδὲ γαλήνη
ἔπλετο νηνεμίη· ὁ δ' ἄρα σχεδὸν εἴσιδε γαῖαν
ὀξὺ μάλα προϊδών, μεγάλου ὑπὸ κύματος ἀρθείς.
ὡς δ' ὅτ' ἂν ἀσπάσιος βίοτος παίδεσσι φανήῃ
πατρός, ὃς ἐν νούσῳ κεῖται κρατέρ' ἄλγεα πάσχων,
δηρὸν τηκόμενος, στυγερὸς δέ οἱ ἔχραε δαίμων,
ἀσπάσιον δ' ἄρα τόν γε θεοὶ κακότητος ἔλυσαν,
ὣς Ὀδυσῆ' ἀσπαστὸν ἐείσατο γαῖα καὶ ὕλη,
νῆχε δ' ἐπειγόμενος ποσὶν ἠπείρου ἐπιβῆναι.
ἀλλ' ὅτε τόσσον ἀπῆν, ὅσσον τε γέγωνε βοήσας,
καὶ δὴ δοῦπον ἄκουσε ποτὶ σπιλάδεσσι θαλάσσης· -
ῥόχθει γὰρ μέγα κῦμα ποτὶ ξερὸν ἠπείροιο
δεινὸν ἐρευγόμενον, εἴλυτο δὲ πάνθ' ἁλὸς ἄχνῃ·
οὐ γὰρ ἔσαν λιμένες νηῶν ὀχοί, οὐδ' ἐπιωγαί,
ἀλλ' ἀκταὶ προβλῆτες ἔσαν σπιλάδες τε πάγοι τε· -
καὶ τότ' Ὀδυσσῆος λύτο γούνατα καὶ φίλον ἦτορ,
ὀχθήσας δ' ἄρα εἶπε πρὸς ὃν μεγαλήτορα θυμόν·
«ὤ μοι, ἐπεὶ δὴ γαῖαν ἀελπέα δῶκεν ἰδέσθαι
Ζεύς, καὶ δὴ τόδε λαῖτμα διατμήξας ἐπέρησα,
ἔκβασις οὔ πῃ φαίνεθ' ἁλὸς πολιοῖο θύραζε·
ἔκτοσθεν μὲν γὰρ πάγοι ὀξέες, ἀμφὶ δὲ κῦμα
βέβρυχεν ῥόθιον, λισσὴ δ' ἀναδέδρομε πέτρη,
ἀγχιβαθὴς δὲ θάλασσα, καὶ οὔ πως ἔστι πόδεσσι
στήμεναι ἀμφοτέροισι καὶ ἐκφυγέειν κακότητα·
μή πώς μ' ἐκβαίνοντα βάλῃ λίθακι ποτὶ πέτρῃ
κῦμα μέγ' ἁρπάξαν· μελέη δέ μοι ἔσσεται ὁρμή.
εἰ δέ κ' ἔτι προτέρω παρανήξομαι, ἤν που ἐφεύρω
ἠϊόνας τε παραπλῆγας λιμένας τε θαλάσσης,
δείδω μή μ' ἐξαῦτις ἀναρπάξασα θύελλα
πόντον ἐπ' ἰχθυόεντα φέρῃ βαρέα στενάχοντα,
ἠέ τί μοι καὶ κῆτος ἐπισσεύῃ μέγα δαίμων
ἐξ ἁλός, οἷά τε πολλὰ τρέφει κλυτὸς Ἀμφιτρίτη·
οἶδα γὰρ ὥς μοι ὀδώδυσται κλυτὸς ἐννοσίγαιος.»
εἷος ὁ ταῦθ' ὥρμαινε κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμόν,
τόφρα δέ μιν μέγα κῦμα φέρεν τρηχεῖαν ἐπ' ἀκτήν.
ἔνθα κ' ἀπὸ ῥινοὺς δρύφθη, σὺν δ' ὀστέ' ἀράχθη,
εἰ μὴ ἐπὶ φρεσὶ θῆκε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·
ἀμφοτέρῃσι δὲ χερσὶν ἐπεσσύμενος λάβε πέτρης,
τῆς ἔχετο στενάχων, εἷος μέγα κῦμα παρῆλθε.
καὶ τὸ μὲν ὣς ὑπάλυξε, παλιῤῥόθιον δέ μιν αὖτις
πλῆξεν ἐπεσσύμενον, τηλοῦ δέ μιν ἔμβαλε πόντῳ.
ὡς δ' ὅτε πουλύποδος θαλάμης ἐξελκομένοιο
πρὸς κοτυληδονόφιν πυκιναὶ λάϊγγες ἔχονται,
ὣς τοῦ πρὸς πέτρῃσι θρασειάων ἀπὸ χειρῶν
ῥινοὶ ἀπέδρυφθεν· τὸν δὲ μέγα κῦμ' ἐκάλυψεν.
ἔνθα κε δὴ δύστηνος ὑπὲρ μόρον ὤλετ' Ὀδυσσεύς,
εἰ μὴ ἐπιφροσύνην δῶκε γλαυκῶπις Ἀθήνη·
κύματος ἐξαναδύς, τά τ' ἐρεύγεται ἤπειρόνδε,
νῆχε παρέξ, ἐς γαῖαν ὁρώμενος, εἴ που ἐφεύροι
ἠϊόνας τε παραπλῆγας λιμένας τε θαλάσσης.
ἀλλ' ὅτε δὴ ποταμοῖο κατὰ στόμα καλλιρόοιο
ἷξε νέων, τῇ δή οἱ ἐείσατο χῶρος ἄριστος,
λεῖος πετράων, καὶ ἐπὶ σκέπας ἦν ἀνέμοιο·

Γιάννης Ρίτσος — Τώρα είναι δικός σου αυτός ο δρόμος (Καπνισμένο Τσουκάλι)

Ήταν μακρύς ο δρόμος ως εδώ!
Πολύ μακρύς αδελφέ μου.

Οι χειροπέδες βάραιναν τα χέρια.
Τα βράδια που ο μικρός γλόμπος
κουνούσε το κεφάλι του
λέγοντας "πέρασε η ώρα"
εμείς διαβάζαμε την ιστορία του κόσμου
σε μικρά ονόματα
σε κάποιες χρονολογίες σκαλισμένες με το νύχι
στους τοίχουςτων φυλακών,
σε κάτι παιδιάστικα σχέδια των μελλοθανάτων.
Μια καρδιά, ένα τόξο,
ένα καράβι που ‘σκιζε σίγουρα το χρόνο,
σε κάποιους στίχους που ‘μειναν στη μέση
για να τους τελειώσουμε,
σε κάποιους στίχους που τελειώσαν
για να μην τελειώσουμε.
Ήταν μακρύς ο δρόμος ως εδώ,
δύσκολος δρόμος.
Τώρα είναι δικός σου αυτός ο δρόμος.
Τον κρατάς
όπως κρατάς το χέρι του φίλου σου,
και μετράς το σφυγμό του,
πάνω σε τούτο το σημάδι
που άφησαν οι χειροπέδες.
Κανονικός σφυγμός.
Σίγουρο χέρι.
Κανονικός σφυγμός.
Σίγουρος δρόμος.

Γιάννης Ρίτσος — Εδώ είναι το φως το αδελφικό (Καπνισμένο τσουκάλι)

Εδώ είναι ένα φως αδελφικό,
απλά τα χέρια και τα μάτια.
Εδώ δεν είναι να 'μαι εγώ πάνω από σένα,
ή εσύ πάνω από μένα.
Εδώ είναι να 'ναι ο καθένας μας
πάνω από τον εαυτό του.

Εδώ είναι ένα φως αδελφικό,
που τρέχει σαν ποτάμι
δίπλα στον μεγάλο τοίχο.
Αυτό το ποτάμι το ακούμε
ως και μέσα στον ύπνο μας.
Κι όταν κοιμόμαστε,
το 'να μας χέρι κρεμασμένο απ' όξω απ' την κουβέρτα,
βρέχεται μέσα σε τούτο το ποτάμι.

Γιάννης Ρίτσος — Λοιπόν παιδιά μου (Καπνισμένο Τσουκάλι)

Λοιπόν παιδιά μου συλλογιέμαι τώρα
να βρω μια λέξη να ταιριάζει
στο μπόι της λευτεριάς.

Μήτε πιο ψηλή μήτε πιο κοντή.

Λοιπόν παιδιά μου συλλογιέμαι τώρα
να βρω μια λέξη
να ταιριάζει στο μπόι της λευτεριάς.

Το περίσσιο είναι ψεύτικο,
το λιγοστό είναι ντροπαλό
κι εγώ δεν το ‘χω σκοπό
να καμαρώσω
για τίποτα πιότερο,
για τίποτα λιγότερο
από άνθρωπος.

Λοιπόν παιδιά μου συλλογιέμαι τώρα
να βρω μια λέξη να ταιριάζει
στο μπόι της λευτεριάς.
Θα βρούμε το τραγούδι μας,
καλά πάμε,
θα βρούμε το τραγούδι μας.

Λοιπόν παιδιά μου συλλογιέμαι τώρα
να βρω μια λέξη
να ταιριάζει στο μπόι της λευτεριάς.

Γιάννης Ρίτσος — Αυτά τα κόκκινα σημάδια (Καπνισμένο Τσουκάλι)

Αυτά τα κόκκινα σημάδια στους τοίχους,

μπορεί να 'ναι κι από αίμα.
Όλο το κόκκινο στις μέρες μας είναι αίμα,
μπορεί να 'ναι κι απ' το λιόγερμα,

που χτυπάει στον απέναντι τοίχο.

Κάθε δείλι τα πράγματα κοκκινίζουν
πριν σβήσουν και ο θάνατος είναι πιο κοντά.
Έξω απ' τα κάγκελα,
είναι οι φωνές των παιδιών,
και το σφύριγμα του τρένου.

Τότε τα κελιά γίνονται πιο στενά
και πρέπει να σκεφτείς το φως
σ' έναν κάμπο με στάχυα,
και το ψωμί στο τραπέζι των φτωχών
και τις μητέρες να χαμογελάνε στα παράθυρα,
για να βρεις λίγο χώρο να απλώσεις τα πόδια σου.

Κείνες τις ώρες,
σφίγγεις το χέρι του συντρόφου σου,
γίνεται μια σιωπή γεμάτη δέντρα,
το τσιγάρο κομμένο στη μέση,
γυρίζει από στόμα σε στόμα,
όπως ένα φανάρι που ψάχνει το δάσος,
βρίσκουμε τη φλέβα
που φτάνει στην καρδιά της άνοιξης,
χαμογελάμε.

Γιάννης Ρίτσος - Καπνισμένο Τσουκάλι (απόσπασμα)

Emily Dickinson — Νοέμβριος / November

1140

Η Μέρα συνέχεια μίκραινε, πιεσμένη
Από μια Νύχτα κυρτωμένη και πρόωρη
Το Απόγευμα έριχνε το λιγοστό του Κίτρινο
Στο βαθύ Δειλινό-
Οι Άνεμοι έβγαλαν τις πολεμικές τους συνήθειες
Τα Φύλλα ζήτησαν άδεια και την πήραν-
Ο Νοέμβρης κρέμασε το Γρανιτένιο Καπέλο του
Πάνω σε καρφί Βελουδένιο.

John Atkinson Grimshaw, Νοέμβριος. 1879

1140

The Day grew small, surrounded tight
By early, stooping Night-
The Afternoon in Evening deep
Its yellow shortness dropt-
The winds went out their martial ways
The Leaves obtained excuse-
November hung his Granite Hat
Upon a nail of Plush-

πηγή

Homero Aridjis — Γεννήθηκα στην οδό Πενίας

Γεννήθηκα στην οδό Πενίας
γωνία με την Αδικία

γονείς μου ήταν η Αξιοπρέπεια
και το Ίσως-Αύριο
πάντα στην εξώθυρα του μεγάρου
της κυρίας Εντιμότητας

από πολύ νέος έμαθα
να τρώω αέρα
και να εκτιμώ το Αόρατο
στο σχολείο της Στέρησης.

Μια βροχερή μέρα
επειδή έτυχε να βρεθεί εκεί
έβρεξα το στιλέτο μου
στο στέρνο ενός στρατηγού
και πέρασα είκοσι χρόνια
στο οίκημα της Πραγματικότητας.

Τώρα είμαι ελεύθερος
να γυρίζω στους δρόμους
της Δέσποινάς μας της Πόλης
συντροφιά με την Ανυποληψία και τα Γεράματα.

🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼🌼

Ο Ομέρο Αρίτζις (Omero Aridjis), ή Όμηρος Αριτζής επί το ελληνικότερον, γεννήθηκε το 1940 σε μια πολίχνη της μεξικανικής πολιτείας Μιτσοακάν, από Μεξικανή μητέρα και Μικρασιάτη πατέρα. Ποιητής, πεζογράφος, δοκιμιογράφος αλλά και ακτιβιστής στρατευμένος στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της πολιτισμικής διαφορετικότητας, είναι σήμερα ένας από τους διανοούμενους με το μεγαλύτερο κύρος στο Μεξικό.

Νίκος Γκάτσος — Ήρθατε σαν κύματα

Σημαδεμένη και προδομένη

έμεινε πάντα η δική μας η γενιά.
Μας βρήκαν μπόρες, δύσκολες ώρες
κι ούτε λυχνάρι,
ούτε φως στη σκοτεινιά.

Ω, ήρθατε σαν κύματα,
ω, θύμησες παλιές.
Ω, πάνω από συντρίμματα,
ω, κι άδειες αγκαλιές.

Ξεκληρισμένα και πικραμένα
μείνανε πάντα
της γενιάς μου τα παιδιά.
Κάντε κουράγιο κι απ’ το ναυάγιο
κάπου θα βρούμε
της χαράς την αμμουδιά.

Pablo Neruda — Ωδή στη φτώχεια / Ode to Poverty

Όταν γεννήθηκα,φτώχεια,
με ακολούθησες,
με κοιτούσες
μέσα από
τις τάβλες που είχαν σαπίσει
από τη βαρυχειμωνιά.

Bong Perez - Indigent Life 

Ξαφνικά
ήταν τα δικά σου μάτια
εκείνα που κρυφοκοιτούσαν απ’ τις τρύπες.
Οι σταλαγματιές
τη νύχτα
επαναλάμβαναν
το ονοματεπώνυμό σου
ή, μερικές φορές,
η άδεια αλατιέρα,
το σκισμένο σακάκι,
τα τρύπια παπούτσια,
με προειδοποιούσαν.

Ήταν εκεί
παραμονεύοντάς με
τα όμοια με σαράκι δόντια σου,
τα μάτια σου, τέλματα σωστά,
η σταχτιά σου γλώσσα
που κόβει
τα ρούχα, το ξύλο,
τα κόκαλα και το αίμα,
ήσουν εκεί
ψάχνοντάς με,
ακολουθώντας με
στους δρόμους
από τότε που γεννήθηκα.

Κι όταν νοίκιασα ένα κούτσικο
δωμάτιο, στην άκρη της πόλης,
καθισμένη σε μια καρέκλα
με περίμενες,
ή όταν, έφηβος,
ανασήκωνα τα σεντόνια
ενός σκοτεινού ξενοδοχείου
δεν έβρισκα το άρωμα
του γυμνού τριαντάφυλλου,
αλλά το ψυχρό σφύριγμα
του στόματός σου.

Φτώχεια,
με ακολούθησες
στις γειτονιές και στα νοσοκομεία,
στην ειρήνη και στον πόλεμο.
Όταν αρρώστησα χτυπήσαν
την πόρτα:
δεν ήταν ο γιατρός, παρά ερχόταν
ξανά η φτώχεια.

Σε είδα να βγάζεις τα έπιπλά μου
στο δρόμο:
οι άνθρωποι τ’ αφήναν
να πέσουν σαν τις πέτρες.
Εσύ, με αβάσταχτη στοργή,
απ’ όλη την εγκατάλειψη του κόσμου
στη μέση του δρόμου και κάτω απ’ τη βροχή
έφτιαχνες
έναν σαραβαλιασμένο θρόνο
και κοιτώντας τους φτωχούς
μάζευες από χάμω
το τελευταίο πιάτο μου να το κάνεις διάδημα.

Τώρα,
φτώχεια,
σ’ ακολουθώ εγώ.
Είμαι αμείλικτος
όπως ήσουν κι εσύ.
Μαζί
με κάθε φτωχό
θα με βρεις να τραγουδώ,
κάτω από κάθε σεντόνι
αδιανόητου νοσοκομείου
θα βρεις το τραγούδι μου.

Σ’ ακολουθώ,
φτώχεια,
σε παραμονεύω,
σε κυκλώνω,
σε στήνω στον τοίχο,
σε απομονώνω,
σου μπήγω τα νύχια,
σου σπάω
τα δόντια που σου απομένουν.

Βρίσκομαι παντού:
στον ωκεανό με τους ψαράδες,
στο ορυχείο
όπου οι άντρες,
σκουπίζοντας το μέτωπό τους
για να στεγνώσουν τον μαύρο ιδρώτα, βρίσκουν
τα ποιήματά μου.

Σχολάω κάθε μέρα
με την εργάτρια της κλωστοϋφαντουργίας.
Τα χέρια μου είναι κάτασπρα
απ’ το μοίρασμα του ψωμιού στους φούρνους.

Όπου κι αν πας,
φτώχεια,
το τραγούδι μου
τραγουδά,
η ζωή μου
ζει,
το αίμα μου
αγωνίζεται.

Θα καταρρίψω
τις ωχρές σου σημαίες
όπου κι αν υψωθούν.

Άλλοι ποιητές,
στο παρελθόν, σε αποκάλεσαν
αγία,
ασπάστηκαν το μανδύα σου,
τράφηκαν με αέρα
και χάθηκαν.

Εγώ
σε προκαλώ,
με σκληρούς στίχους σού ραπίζω το πρόσωπο,
σε σκάφος σε φορτώνω και σε εξοστρακίζω.

Εγώ μαζί με άλλους,
πάρα πολλούς άλλους,
σ’ εξορίζουμε
από τη Γη στη Σελήνη
για να μείνεις εκεί
παγωμένη κι αιχμάλωτη
κοιτώντας με μισό μάτι
το ψωμί και τα ελέη
που θα καλύψουν τη γη
από αύριο.

Μετάφραση: Δήμητρα Παπαβασιλείου

oanagnostis

Ode to Poverty

When I was born,
poverty,
you followed me,
you watched me
through the wooden boards
rotten by the deep winter.

Perhaps
it was your eyes,
that watched me from the holes.
The leaks,
at night,
repeated
your name and surname
or sometimes
the broken salt-cellar,
the torn suit,
the open shoes,
warned me.

They were stalking me
your woodworm teeth
your swampy eyes,
your grey tongue
that cuts
clothes, wood,
bones and blood,
there you were
looking for me
following me
in the streets
from my birth.

astrangeunmaking

Μίλτος Σαχτούρης — Οκτώβριος

Στο ταβάνι σχήματα τριαντάφυλλα
και σχήματα αράχνη
τα φώτα κίτρινα θαμπά σκοτεινά
μεγάλα ψάρια στους πράσινους βαθιούς τοίχους
καρφωμένα
αίμα
τρύπιες κουβέρτες και σπασμένα τζάμια
η βροχή
και ξάφνου μέσα στα χέρια μου τα μαλλιά της
το σώμα της και τ’ ανοιχτό στόμα της
μακριά βαθιά πάνω στο βουνό

Η Βροχή Είναι…Εθισμός!

Το μυαλό μου κουρασμένο
κι ο αγέρας διάφανος σαν κρύσταλλο
ρολόγια πέφτουν ολοένα και
σπάζουν πάνω στο πλακόστρωτο
σήμερα ο αγέρας δυνάμωσε ακόμη
απ’ το παράθυρο βγήκε ένα χέρι
μες στον καθρέφτη φάνηκε έν’ άλλο χέρι
έδερναν τα μεσάνυχτα
μακριά ακουγόταν ένα βογγητό

Όλα όσα βλέπω
τα παράξενα όνειρα μου θυμίζουν εσένα
η νύχτα θυμίζει εσένα
ένα μικρό παιδί που κλαίει μου θυμίζει εσένα
κι ο τάφος μου θυμίζει εσένα
όλες οι φωτογραφίες, όλα τα χρώματα
όλα μου θυμίζουν εσένα
και όλα τα αγαπώ για σένα

Συλλογή «Με το πρόσωπο στον τοίχο», 1952 (Κέδρος)

🍂🍂🍂🍂🍂🍂🍂🍂

Ο Μίλτος Σαχτούρης (1919 – 2005) υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους μεταπολεμικούς ποιητές της Ελλάδας. 

Τιμήθηκε με τρία κρατικά βραβεία, ενώ τα ποιήματά του μεταφράστηκαν σε Αγγλικά, Γερμανικά, Γαλλικά, Ρωσικά, Ιταλικά, Ολλανδικά, Ισπανικά και Πολωνέζικα.

Η πρώτη του ποιητική συλλογή («Η Λησμονημένη – 1945) αντιμετωπίστηκε με χλεύη από τους ποιητές της γενιάς του ’30, ενώ η καλύτερη συλλογή του («Με το πρόσωπο στον τοίχο» – 1952) πούλησε μόλις 5 αντίτυπα.

Τη δεκαετία του ’60 άρχισε να αναγνωρίζεται από την κριτική ως πρωτοποριακός ποιητής με μοναδικό προσωπικό ύφος. Η γλώσσα των ποιημάτων του είναι ελλειπτική, λιτή, τραγική, σκυθρωπή και σοβαρή.

Ο Beacon τον αναγνωρίζει ως «συνεπέστερο διερευνητή του εσωτερικού εφιαλτικού κόσμου», καθώς τα ποιήματά του χαρακτηρίζονται από εφιαλτικές εικόνες, σπαράγματα ενός παράλογου κόσμου, μέσα στον οποίο δεσπόζει το αίσθημα του φόβου και της απειλής.

Η ποίηση του Σαχτούρη, παρά τα εμφανή υπερρεαλιστικά στοιχεία, δεν μπορεί να κατηγοριοποιηθεί. Μέσα από την εξωτερίκευση και την δραματοποίηση του υποκειμενικού συναισθήματος , αναπαριστά τη διαταραγμένη ισορροπία της ζωής του μεταπολεμικού ανθρώπου, η οποία έχει καταληφθεί από τα αισθήματα του φόβου και της απειλής.

Ο Σαχτούρης έγραψε για τον έρωτα, την υπαρξιακή αγωνία, τον φόβο του θανάτου και την πάλη ανάμεσα στις δυνάμεις του καλού και του κακού. Ποιήματα του διδάσκονται σε σχολεία και πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού. Έτεινε προς τον Αριστερό χώρο, χωρίς όμως να είναι απόλυτα αριστερός, όπως είχε δηλώσει ο ίδιος.

Ο Σαχτούρης πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του σε ένα μικρό διαμέρισμα της οδού Μηθύμνης στην Κυψέλη, έχοντας ξεπουλήσει όλη την πατρική του περιουσία για να επιβιώσει…

Μαρία Χρονιάρη

Ηλίας Κατσούλης — Ο Οκτώβρης σημαία στα μπαλκόνια

Μουσική, πρώτη εκτέλεση: Παντελής Θαλασσινός

Τον ξέρω για ευαίσθητο και για παραπονιάρη
τον πάω στην Ακρόπολη, μετά στο Λουμπαρδιάρη

Με γιασεμάκι χιώτικο, λευκό χρυσανθεμάκι
Οκτώβρης ήρθε κι άνοιξε του κήπου το πορτάκι
τα μάτια είχε χαμηλά, σεμνά και λυπημένα
και κάτω από τα βλέφαρα δυο σύννεφα κρυμμένα.

Τον ξέρω για ευαίσθητο και για παραπονιάρη
τον πάω στην Ακρόπολη, μετά’στο Λουμπαρδιάρη.
Του Αϊ Δημήτρη ανήμερα εχάρηκε η ψυχή του
έτσι που ήλιος έγινε στα μάτια η βροχή του

Την άλλη μέρα το πρωί, θυμάται το `40
τη σχολική παρέλαση, τη μεθυσμένη μπάντα
τα γυριστά σαξόφωνα και τα χρυσά τρομπόνια
κι αυτός σημαία υψώθηκε στης πόλης τα μπαλκόνια

Τον ξέρω για ευαίσθητο και για παραπονιάρη
τον πάω στην Ακρόπολη, μετά στο Λουμπαρδιάρη.
Του Αϊ Δημήτρη ανήμερα εχάρηκε η ψυχή του
έτσι που ήλιος έγινε στα μάτια η βροχή του

Νίκος Καρούζος — Παραίνεση

Να μη λυπάσαι που πέφτουν τα φύλλα φθινόπωρο. 

Η δική σου τρυφερότητα θα τα φέρει και πάλι στα δέντρα. 

Δάκρυα μη χαλνάς· όλοι ανήκουμε στην ανάσταση. 

Από τη συλλογή «Θρίαμβος χρόνου», εκδ. Απόπειρα, 1997

Οδυσσέας Ελύτης — «Η πολυτέλεια σε διαλύει» / «Δεν είμαι καμωμένος για τη βιτρίνα»

Η πολυτέλεια σε διαλύει

«Όπως βλέπετε, σ’ αυτά τα πενήντα τετραγωνικά εργάζομαι και ζω εδώ και πολλά χρόνια. Ούτε είχα ούτε θα ήθελα να έχω ποτέ περισσότερα. 

Όχι ότι παρασταίνω τον ασκητή. Ο άνθρωπος, πιστεύω, δεν πρέπει να στερείται από τίποτα. Πρέπει, όμως, να αρκείται και στα απαραίτητα. Η πολυτέλεια, το περιττό, σε απομακρύνουν από το ουσιώδες, σε διαλύουν.
   Είμαι υπέρ της "βασικής ζωής" και αυτή θα έπρεπε νομίζω να εξασφαλίζει σε όλους μια ιδανική πολιτεία. Σημειώστε ότι χρειάστηκε να φτάσω στα μισά της ζωής μου για να την εξασφαλίσω κι εγώ. 

   Ναι, αγαπώ τ’ αντικείμενα και ζω μαζί τους. Όταν ταξιδεύω, μου λείπουν. Τίποτα απ’ ό,τι βλέπετε εδώ δεν είναι ακριβό ή πολύτιμο. Έχουν, όμως, όλα για μένα μια σημασία, συνδέονται με την ποίησή μου, τη ζωή μου, τα ταξίδια μου. (…)»

Στη Σούλα Αλεξανδροπούλου, «Η Καθημερινή», 

2 Νοεμβρίου 1975

**************************

«Δεν είμαι καμωμένος για τη βιτρίνα»

   «Όσο περνάν τα χρόνια, τόσο και περισσότερο η δημοσιότητα με τρομάζει. Με απωθεί, θα έλεγα. 

Ως και τα βιβλία μου, όταν τα βλέπω στη βιτρίνα, αισθάνομαι παράξενα. 

Τι να με κάνετε, λοιπόν, εμένα; Δεν είμαι καμωμένος για τη βιτρίνα. 

Πολλοί νομίζουν ότι αυτό είναι έλλειψη φιλοδοξίας. 

Καθόλου. 

Απλούστατα, δεν καταλαβαίνω τι σόι φιλοδοξία είναι να είσαι δαχτυλοδειχτούμενος και να σε υποδέχονται με χειροκροτήματα. Εμένα η φιλοδοξία μου είναι να αισθάνομαι τρυπωμένος με τη μορφή βιβλίων στην τσάντα κάποιου νέου ή κάποιας κοπέλας, σε ώρες μοναξιάς. 

Η μυστική επικοινωνία είναι το παν. Και η διάρκεια.
   Ποίηση, για μένα, είναι πόλεμος προς τον χρόνο και τη φθορά. Κλεισμένος στα πενήντα τετραγωνικά μου, συνεχίζω αυτόν τον πόλεμο. 

Και άσχετα εντελώς αν βγαίνω νικητής ή όχι, σε μια τέτοιου είδους μάχη, ομολογώ, βρίσκω την ύψιστη ικανοποίηση. 

Σε μιαν εποχή θριάμβου των ποσοτικών εκτιμήσεων, βλέπω την ποίηση σαν τη μόνη ενδεδειγμένη να διαφυλάξει το ιερό και απαραβίαστο της ανθρώπινης προσωπικότητας».

Στον Γιάννη Φλέσσα, «Το Βήμα της Κυριακής», 

24 Δεκεμβρίου 1978

antikleidi

Οδυσσέας Ελύτης — Μπροστά στή ράχη τῆς Σέριφος

Μπροστά στή ράχη τῆς Σέριφος, ὅταν ἀνεβαίνει ὁ ἥλιος, τά πυροβόλα ὅλων τῶν μεγάλων κοσμοθεωριῶν παθαίνουν ἀφλογιστία. 

Ὁ νοῦς ξεπερνιέται ἀπό μερικά κύματα καί λίγες πέτρες - κάτι παράλογο ἴσως, παρ' ὅλα αὐτά ἰκανό νά φέρνει τόν ἄνθρωπο στίς πραγματικές του διαστάσεις. Ἐπειδή, τί ἄλλο θά τοῦ ἤτανε πιό χρήσιμο γιά νά ζήσει; Ἄν τοῦ ἀρέσει νά ξεκινᾶ λάθος, εἶναι γιατί δέν θέλει ν' ἀκούσει. Ἐρήμην του το Αἰγαῖο λέει καί ξαναλέει, ἐδῶ καί χιλιάδες χρόνια, μέ τό στόμα τοῦ φλοίσβου, σ' ἕνα μῆκος ἀκτῶν ἀπέραντο: αὐτός εἶσαι!

Ἐν Λευκῷ, Ἐκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ

Τάσος Λειβαδίτης — Παρομοιώσεις

Σαν τον ποιητή που σκίζει τα χειρόγραφά του και φεύγει για τον
   Ωκεανό
σαν τη γυναίκα που αφήνει την κουρτίνα να πέσει και ενδίδει
σαν ένα προάστιο πολύ μεγάλο για ένα ραχιτικό παιδί
σαν το θολό γέλιο του παρείσακτου σ' ένα σπίτι που γιορτάζει
σαν τους αλήτες που πετάνε μια πέτρα στον ουρανό
σαν αυτό που λέγαμε κάποτε «μια μεγάλη εποχή!»
σαν τα μικρά ραφτάδικα στις συνοικίες, όπου ντύνεται κανείς για

   να πεθάνει...

Vincent Van Gogh “Boats in the sea”

Από τη συλλογή «Εγχειρίδιο Ευθανασίας», 1979

Εκδόσεις Μετρονόμος, τόμος Γ' , σελ. 30

Τάσος Λειβαδίτης — Νέα επαγγέλματα

«Τι κάνεις εκεί;» του λέω. «Τι να κάνω», μου λέει -
«ανησυχώ».
Και μου έδειξε ένα πλήθος πόρτες κλειστές.

Από τη συλλογή «Εγχειρίδιο Ευθανασίας», 1979

Εκδόσεις Μετρονόμος, τόμος Γ' , σελ. 19

Ιάκωβος Καμπανέλλης (Μίκης Θεοδωράκης) - Μαργαρίτα Μαγιοπούλα

Είχα φυτέψει μια πορτοκαλιά
που την εζήλευε όλη η γειτονιά
Που την εζήλευε όλη η γειτονιά
είχα φυτέψει μια πορτοκαλιά

Αχ, Μαργαρίτα Μαγιοπούλα
Αχ, Μαργαρίτα Μαγιοπούλα
Αχ, Μαργαρίτα μάγισσα

Πρωί πρωί την πότιζα φιλιά
το δειλινό την πήραν τα πουλιά
Το δειλινό την πήραν τα πουλιά
πρωί πρωί την πότιζα φιλιά

Αχ, Μαργαρίτα Μαγιοπούλα
Αχ, Μαργαρίτα Μαγιοπούλα
Αχ, Μαργαρίτα μάγισσα

youtube