Γιάννης Ρίτσος — Η Κυρά των Αμπελιών I — Κυρά των Αμπελιών, που σ’ είδαμε πίσω απ’ το δίχτυ του πευκόδασου να συγυρίζεις με το χάραμα τα σπίτια των αϊτών και των τσοπάνων

Κυρά των Αμπελιών, που σ’ είδαμε πίσω απ’ το δίχτυ του πευ-

κόδασου

να συγυρίζεις με το χάραμα τα σπίτια των αϊτών και των τσο-

πάνων,

πάνω στη φούστα σου ο αυγερινός διάνευε τους πλατιούς ίσκιους

των κληματόφυλλων

δυό αγουροξυπνημένες μέλισσες κρεμόντανε στ’ αυτιά σου σκου-

λαρίκια

και τα πορτοκαλάνθια σού έφεγγαν τη μαύρη, την καμένη στράτα.

Κυρά μελαχρινή που η αντηλιά σού χρύσωσε τα χέρια σαν της

Παναγιάς το κόνισμα,

πίσω στο σβέρκο σου, στο χνούδι το σγουρό, σπίθιζε το δροσό της

νύχτας

σα να μετάνιωσε λίγο προτού να σβήσει ο γαλαξίας

και δέθηκε γιορντάνι στο λαιμό σου να χυθεί στη ζεστασιά του

κόρφου σου.

Κι είταν η σιγαλιά πηχτή σα γάλα σ' ελατίσιο κάδο

και τ’ οργωμένο χώμα ευώδιαζε σαν εκκλησιά τη μέρα των Βα-

γιώνε

κ' έβγαινε ο μπιστικός από τον ύπνο του καθώς που βγαίνει ο κά-

βουρας από το νερό στο περιγιάλι

κι αστράφτει στο νωπό καβούκι του γαλάζιο το πρωινό με δυο

κουκκίδες άστρα.

Κυρά τρανή τί σιγανή της νεραντζιάς η πρώτη καλημέρα

τί σιγανό το βήμα σου κ' η ανάσα του ψαριού πλάι στο φεγγάρι

τί σιγανό κουβεντολόι του μέρμηγκα μπροστά στης μαργαρίτας

το ξωκλήσι

Ά, τι χρυσάφι αφήνει η αχτίνα στη σταγόνα της δροσιάς

όταν η πούλια σού κρεμάει στο μέτωπο το εφτάκλωνο κλαδάκι

της γαζίας.

ά, πόση λουλουδόσκονη στριμώγνεται στης μέλισσας το σώμα για

το μέλι

πόση σιωπή μες τη καρδιά σου για τραγούδι.

Δω πέρα σμίγει η νύχτα την αυγή σ’ άτρεμο ρίγος

και σένα, τα δυο σου χέρια, δετά γύρω στο γόνα της γαλήνης

φέγγουν

σάμπως δυο περιστέρια φως ασάλευτα πάνω απ’ το δάσος.

Η ποιητική σύνθεση «Η Κυρά των Αμπελιών» του Γιάννη Ρίτσου (1909-1990) γράφτηκε στα χρόνια του εμφύλιου πολέμου κι εκδόθηκε το 1954 ως μέρος της τριλογίας «Αγρύπνια», μαζί με τη «Ρωμιοσύνη» και τα «Τρία χορικά».
Με τα έργα αυτά ο ποιητής επωμίζεται αποφασιστικά ένα ρόλο συνειδητού εντολοδόχου της λαϊκής ψυχής αναδεικνύοντας τη βαθιά σχέση του Έλληνα με τη γη που τον γέννησε.

Η χαρακτηριστική και επαναλαμβανόμενη χρήση του προσωνυμίου «κυρά» αποτελεί μια τρυφερή και συγκινητική επίκληση μιας γυναικείας μορφής που λειτουργεί συμβολικά ως αρχετυπικός φορέας της ίδιας της Ελλάδας και της Ρωμιοσύνης.


Το έργο γνώρισε διπλή δισκογραφική καταγραφή, μία σε μορφή απαγγελίας και μία μελοποιημένη. Η δεύτερη εκδοχή καταγράφεται στον θαυμάσιο ομώνυμο δίσκο του Γιώργου Κοτσώνη (Lyra, 1975). Εδώ σας παρουσιάζω την πρώτη εκδοχή, ένα σπάνιο ντοκουμέντο του 1963, όπου ο ίδιος ο ποιητής, στην πρώτη του εμφάνιση σε δισκογραφημένη έκδοση έργου του, απαγγέλλει συγκλονιστικά το έργο συνοδευόμενος διακριτικά από μια όμορφη λυρική μουσική σύνθεση με βουκολικά χρώματα γραμμένη από τον ζακυνθινό συνθέτη Άκη Λυμούρη.
Ο συνθέτης μας έχει δώσει κι άλλες ανάλογες ηχογραφήσεις με ποιητές, όπως ο Λόρκα και ο Καββαδίας. 
Από τη σπάνια σειρά αυτών των ιστορικών ηχογραφήσεων η παρούσα χρονολογείται από το 1963 για λογαριασμό της περιθωριακής εταιρίας Rodstrof, η οποία δεν υφίσταται πλέον, και είναι η πιο σημαντική, αν και δυστυχώς παραμένει, δεκαετίες τώρα, εκτός επίσημης δισκογραφίας.

Πηγή: synfika